| Terug naar de vorige pagina | Verder naar de volgende pagina |
| Stuur een emailtje naar Bart Peters | |
| Na de brug over de Tzummarumer Vaart liepen beide sporen nog ongeveer 400 meter parallel, waarna het spoor naar Franeker richting het zuiden afboog. In het weiland is vrijwel niets meer van de sporen of de plek van splitsing te herkennen, het enige dat er nog resteert is een smal stukje spoordijk bij de ijsbaan, en enkele nog bestaande sloten die vroeger naast de spoordijk hebben gelegen. Niet geheel onlogisch natuurlijk, aangezien het spoor hier al bijna zestig jaar geleden is opgebroken. Overigens is ook voor de definitieve opheffing in 1935 het spoor naar Franeker al eens lange tijd buiten gebruik geweest. In de zomer van 1918 werd de treindienst op dit traject geheel gestaakt in verband met de kolenschaarste veroorzaakt door de Eerste Wereldoorlog; pas een jaar later konden er weer treinen rijden. |
  Een zoekplaatje: waar lag hier de spoorlijn? |
| Een eindje ten zuidwesten van de splitsing kruist de spoorlijn de Roordamaleane en loopt vervolgens een uienveld in. Met enige moeite is de plek van de overweg nog terug te vinden, waarbij aan de glooiing van het wegdek zelfs nog is te zien dat het spoor de weg onder een schuine hoek kruiste. Na deze overweg loopt de spoorlijn een aantal kilometers pal in zuidelijke richting door de akkers en weilanden van de Kolthofpolder, ver verwijderd van de openbare wegen en paden. Echt te betreuren valt dat niet, uit kaarten en luchtfoto's van de omgeving blijkt toch al dat de spoorbaan hier zo goed als volledig uit het landschap verdwenen is. Enige bijzonderheid van dit traject is eigenlijk de brug die bij kilometer 2.2 een waterleiding overspande, de landhoofden hiervan zijn in de polder ergens te midden van de weilanden nog steeds terug te vinden. Ongeveer een kilometer voorbij deze brug kruiste de spoorbaan de "Mûntse Wei", waar het uitzicht vanaf de voormalige overweg nog eens bevestigt wat ik al vermoedde: geen spoor hier te bekennen van het spoor... |
| Zonder dus verder nog veel bijzonders tegen te komen beland ik in Dongjum, een klein dorpje dat zo ongeveer halverwege Tzummarum en Franeker ligt. Dongjum was naast deze beide eindpunten verder de enige andere stopplaats aan de 7 kilometer lange zijtak, en had net zo'n type stationsgebouw als Vrouwbuurtstermolen. Veel reizigersverkeer zal er niet geweest zijn, misschien dat de inwoners nog eens naar de markt in Franeker gingen maar veel reizigerskilometers leverde dat natuurlijk ook niet op. Het voormalige station staat iets ten westen van het dorp en is tegenwoordig in gebruik als woning. Om de stookkosten binnen de perken te kunnen houden zijn de hoge plafonds verlaagd en enkele ramen aangepast, maar voor de rest is er aan de buitenkant niet zo erg veel veranderd. In 1994 hebben de bewoners zelfs de stationsnaam weer op de perrongevel geschilderd. Het voornaamste verschil met vroeger is dat er nu een vierwielig blik voor de deur staat in plaats van een rokende en sissende lokaalspoortrein. |
|
|
Na Dongjum loopt het spoor verder naar het zuiden, maar pas aan de andere kant van de A31, aan de noordelijke rand van Franeker, is weer iets van het NFLS-traject terug te vinden. Uit de loop van de spoorbaan blijkt hier wel duidelijk dat het aanvankelijk nog de bedoeling was om de lijn te laten aansluiten op de spoorlijn van de SS. In plaats van het spoor in een rechte lijn door te trekken naar de rand van (het toen veel kleinere) Franeker, boog de spoorlijn namelijk juist eerst iets af in zuidwestelijke richting, weg van het centrum. Pas een kilometer verderop begon een grote bocht naar het oosten, waarmee het spoor uiteindelijk het Harinxma-kanaal had moeten oversteken om ongeveer ter hoogte van kilometerpaal 9 aan te sluiten op de lijn naar Leeuwarden. Mooie plannen, doch deze bleven dus onuitgevoerd in de kast liggen om stof te vergaren. Zoals gezegd was Franeker in die dagen een stuk kleiner dan tegenwoordig: zelfs toen de lijn van de NFLS werd gesloten en opgebroken lag de spoorbaan voor het grootste deel nog midden in de weilanden buiten de bebouwde kom. Gezien alle latere stadsuitbreidingen zou je verwachten dat de restanten van de lijn inmiddels geheel zouden zijn verdwenen onder nieuwbouwwijken, maar niets blijkt minder waar. Om de een of andere wonderlijke reden is er in heel Franeker nooit een huis op het oude tracé neergezet: een smal groen lint dat zich van de rand van de stad dwars door de bebouwing naar het voormalige station slingert, markeert zo nog steeds duidelijk de loop van de oude spoorlijn. Op de spoordijk is alleen een smal wandelpad aangelegd, geflankeerd door de hoge bomen en struiken. |
| Na 500 meter komt de spoorlijn uit op de verhoogd aangelegde ringweg, verder de enige noemenswaardige onderbreking van de spoorbaan in Franeker. Direct ten zuiden van de kruising loopt het pad echter meteen weer verder, min of meer parallel aan de ringweg doordat het spoor hier iets in westelijke richting afboog en de ringweg een bocht naar het zuiden maakt. Ongeveer 150 meter verderop steekt het pad de Sexbierumer Vaart over met een grote stalen brug, zo te zien ontworpen om meer dan drie fietsers en twee wandelaars te kunnen dragen. Hoogstwaarschijnlijk is dit dus de originele oude spoorbrug die van een houten brugdek werd voorzien, de landhoofden zijn in ieder geval onmiskenbaar van NFLS-origine! |
|
| Het pad loopt na een kruising met een toegangsweg weer verder tussen de bomen, waarbij ik op een gegeven moment iets zie wat op het eerste gezicht op een ingegraven stuk spoorstaaf lijkt. Dergelijke stukken rail werden (meestal wit geverfd) langs spoorlijnen gebruikt als markering of kilometeraanduiding, en bij het opbreken van de lijn dikwijls achtergelaten, omdat het uitgraven ervan eenvoudigweg de moeite niet loonde. Helaas, in dit geval betreft het slechts een ordinaire verroeste H-balk, al heeft die misschien wel ooit dezelfde funktie vervuld. |
| Een halve kilometer voorbij de Sexbierumer Vaart kom ik een tweede brug tegen, maar met een overspanning van net anderhalve meter is dit natuurlijk een weinig spectaculair geval. Toch maar snel even één of twee foto's maken, en dan begin ik aan de laatste paar honderd meter tot aan Franeker Halte. |
|
| Even ten noorden van de Harlingerweg loopt het pad langs een kinderspeelplaats waar een houten speeltuig in de vorm van een locomotief (de 'M525' ??) is neergezet. Ik weet niet of dat toeval is of een knipoog naar de historie, maar in zulke gevallen krijgen ik toch altijd een beetje het onbestemde gevoel door iemand in de maling te worden genomen... |
|
Geen grap is dat het stationsgebouw van Franeker Halte er nog steeds staat, aan de zuidkant van de Harlingerweg. Het is in gebruik door "Feenstra Antiek" en verkeert nog in prima staat, zij het dat het in de loop der tijden behoorlijk is verbouwd en wit geschilderd. De uitbouw aan de perronzijde en het patroon van oranje en grijze dakpannen verraden desondanks meteen het NFLS-verleden van het voormalige station. De ironie wil dat het andere stationsgebouw in Franeker (langs de lijn Harlingen-Leeuwarden) wel gesloopt is, zodat Franeker nu beschikt over een station zonder spoor, en een spoor zonder station... Curieus is het feit dat Franeker Halte, hoewel eindpunt van de lijn, de eerste jaren van de exploitatie nog geen omloopspoor had, alleen een doodlopend zijspoor. Aangezien het niet waarschijnlijk is dat de treinen al die jaren met twee locomotieven reden of dat er steeds een rangeerlocomotief onder stoom in Franeker gereed stond, werden de treinen tussen Tzummarum en Franeker Halte in die tijd dus waarschijnlijk in één richting teruggeduwd! Pas in 1912 kwam hieraan een einde met de aanleg van een omloopspoor in Franeker. |
|
|
Ten zuiden van het station liep de lijn nog een paar honderd meter door, bijna tot aan de oever van het Harinxma-kanaal. Aan de westzijde van dit spoor lag de haven, waarvan een gedeelte later weer gedempt is. Op de plek van dit gedempte deel is nu een groot speelveld te vinden, dat aan de achterzijde van een stel vrij nieuwe rijtjeshuizen ligt. De havenlijn liep langs de rand van dit grasveld, dus pal naast de schuttingen en tuinschuurtjes die er tegenwoordig staan, en eindigde ongeveer ter hoogte van de ingang van haven. Tussen het station en de haven takte ten slotte ook nog een goederenlijntje af naar de suikerfabriek die ten westen van de haven lag. De gebouwen van de suikerfabriek zijn pas ergens in de jaren negentig gesloopt, waarna op het voormalige fabrieksterrein nieuwe woningen werden gebouwd. Van zowel de havenlijn als de fabrieksaansluiting is nu niets meer terug te vinden. |
| Terug naar de vorige pagina | Verder naar de volgende pagina |
| Stuur een emailtje naar Bart Peters | |