Terug naar het hoofdmenu Stuur een emailtje naar Bart Peters

Spoor- en tramwegkaart 1931

Omstreeks het jaar 1931 had het spoornet van Nederland zijn grootste omvang ooit bereikt. In ruim negentig jaar tijd was een dicht netwerk van spoor- en tramlijnen aangelegd, maar langzaam maar zeker werd het steeds duidelijker dat het vervoer per spoor toch op zijn retour was. Door de opkomst van bus, fiets en (vracht)auto daalden de vervoerscijfers gestaag en raakten steeds meer spoor- en tramwegmaatschappijen in de rode cijfers. Binnen enkele jaren zouden er velen drastisch moeten inkrimpen of zelfs geheel verdwijnen, terwijl honderden kilometers spoor- en tramrails zouden worden opgebroken. Maar zover was het nog niet in 1931...

Klik hier voor een overzicht van de stations en lijnen die nog in het spoorboekje van 1932 waren opgenomen.

Door op de overzichtskaart rechts te klikken kan voor elk deel van Nederland een detailkaart worden opgeroepen met daarop alle spoor- en tramlijnen die in 1931 nog in gebruik waren. De kaarten zijn gebaseerd op de Spoor- en tramwegkaart van het Koninkrijk der Nederlanden, een kaart op schaal 1:400.000 die begin jaren dertig werd uitgegeven door het Departement van Waterstaat. In 1989 werd een facsimile-herdruk van deze kaart uitgegeven ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de spoorwegen in Nederland. Op deze kaart staan vrijwel alle spoorlijnen en het grootste deel van de tramlijnen die voor 1931 zijn aangelegd.

De kaarten zijn in principe bedoeld om te worden bekeken op een beeldscherm met een resolutie van tenminste 1024x768 pixels (bij lagere resoluties zal er voorlopig helaas met scrollbalken moeten worden gewerkt, de manier waarop het scherm wordt opgebouwd is namelijk niet zo eenvoudig om te zetten naar een resolutie van bijvoorbeeld 800x600 pixels). De detailkaart kan naar boven, onderen, links of rechts (of een combinatie daarvan) worden 'verschoven' door met de muis in de buurt van de rand van de kaart te klikken. De op kaart gebruikte symbolen en kleuren hebben de volgende betekenis:
[1] - Hoofdspoorlijn of lokaalspoorlijn met stations en haltes

[2] - Wijs een station met de muis aan om de naam zichtbaar te maken

[3] - Spoor- of tramwegmaatschappij (zie hieronder)

[4] - Tramlijn (normaalspoor, 1435 millimeter)

[5] - Tramlijn (smalspoor, meestal 1067, 1000 of 750 millimeter)

[6] - Coördinatenraster (10 x 10 kilometer)
Op de kaart is steeds de eigenaar van de betreffende spoor- of tramlijn vermeld, dit is niet noodzakelijkerwijs de maatschappij die de lijn destijds exploiteerde. Dit is met name van belang bij de lijnen die eigendom waren van de Nederlandse staat ('SN'). Het beheer en exploitatie van deze lijnen was in 1931 min of meer gelijkelijk verdeeld over de SS en HSM, die daarnaast ook weer zelf lijnen in eigendom hadden. De volledige naam van de SS, "Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen", kan hierbij nog voor enige verwarring zorgen. Hoewel de meeste spoorlijnen waarover de SS reed inderdaad eigendom waren van de staat, was de maatschappij zelf echter volledig in particuliere handen. In het overzicht hieronder staan alle op de kaart voorkomende afkortingen.


Afkortingen spoor- en tramwegmaatschappijen
'sHHVO - Stoomtram 's-Hertogenbosch-Helmond-Veghel-Oss
ABT    - Stoomtramweg-Maatschappij Antwerpen-Bergen op Zoom-Tholen
BSM    - Betuwsche Stoomtramweg-Maatschappij
DSM    - Dedemvaartsche Stoomtramweg-Maatschappij
DV     - De Locaal Spoorweg Maatschappij Dinxperlo-Varsseveld
EBN    - Exploitatie van Buurtspoorwegen in Nederland
EDS    - Eerste Drentsche Stoomtramweg-Maatschappij
ENET   - Eerste Nederlandsche Electrische Tram-Maatschappij
ESM    - Electrische Spoorweg Maatschappij
GBHTM  - Gemengd Bedrijf "Haagsche Tramweg Maatschappij"
GETA   - Gemeente Electrische Tram Arnhem
GLS    - Groninger Locaalspoorweg-Maatschappij
GM     - Gemeente Maastricht
GOSM   - Geldersch-Overijsselsche Stoomtram-Maatschappij
GoTM   - Gooische Tramweg-Maatschappij
GTG    - Gemeentetram Groningen
GTM    - Geldersche Tramweg-Maatschappij
GTN    - Gemeentetram Nijmegen
GWS    - Gemeenten Weert en Stramproy
GWTM   - Geldersche-Westfaalsche Tramweg-Maatschappij
HB     - Vicinaux hollandais
HESM   - Hollandsche Electrische-Spoorweg-Maatschappij
HSM    - Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij
LTM    - Limburgsche Tramweg-Maatschappij
M&W    - Stoomtram Maas en Waal
MB     - Spoorweg-Maatschappij Meppel-Balkbrug
MBS    - Maas-Buurtspoorweg
MET    - Maatschappij tot Exploitatie van Tramwegen
MT     - Société du chemin de fer international de Malines à Terneuzen
NBM    - Nederlandsche Buurtspoorweg-Maatschappij
NCS    - Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij
NdSM   - Noorderstoomtramwegmaatschappij
NFLS   - Noord-Friesche Locaalspoorweg-Maatschappij
NH     - Locaalspoorweg-Maatschappij Neede-Hellendoorn
NOLS   - Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij
NTM    - Nederlandsche Tramweg-Maatschappij
NWSM   - Nederlandsch-Westfaalsche Stoomtram-Maatschappij
NZHTM  - Noord-Zuid-Hollandsche Tramweg-Maatschappij
OG     - Stoomtramweg-Maatschappij "Oostelijk Groningen"
OLDO   - Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij Deventer-Ommen
PZEM   - Provinciale Zeeuwsche Electriciteits-Maatschappij
RTM    - Rotterdamsche Tramweg-Maatschappij
SBM    - Stoomtram-Maatschappij Breskens-Maldeghem
SHW    - Stoomtram Hulst-Walsoorden
SN     - Staat der Nederlanden
SOP    - Stoomtramweg-Maatschappij "Oldambt-Pekela"
SS     - Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen
STAR   - Groningsch-Drentsche Spoorweg-Maatschappij (Stadskanaal-Ter Apel-Rijksgrens)
SV     - Spoorwegmaatschappij "De Veluwe"
SW     - Stoomtram Walcheren
SZB    - Spoorweg-Maatschappij "Zuid Beveland"
TET    - De Twentsche Electrische Tramweg-Maatschappij
TM     - Tramweg-Maatschappij "De Meijerij"
TMBH   - Tramweg-Maatschappij Bussum-Huizen
TMDG   - Tramweg-Maatschappij "De Graafschap"
TNHT   - Tweede Noord-Hollandsche Tramweg-Maatschappij
TOL    - Tramweg-Maatschappij Oosterbeek (Laag)-Doorwerth
ULS    - Utrechtsche Locaalspoorweg-Maatschappij
WoS    - Woldjerspoorwegmaatschappij
WS     - Spoor- (Tram-)weg Wieringen-Schagen
WSM    - Westlandsche Stoomtramweg-Maatschappij
ZB     - Spoorweg-Maatschappij Zwolle-Blokzijl
ZE     - Tramweg-Maatschappij Zutphen-Emmerik
ZNSM   - De Zuid-Nederlandsche Stoomtramweg-Maatschappij
ZSM    - Zuider Stoomtramweg Maatschappij
ZVTM   - Zeeuwsch-Vlaamsche Tramweg-Maatschappij