Terug naar het hoofdmenu Stuur een emailtje naar Bart Peters

Kleve-Spyck-Welle-Elten

Tot het begin van deze eeuw liepen vanaf Zevenaar twee spoorlijnen naar Duitsland: de nu nog steeds bestaande lijn naar Emmerich, en een lijn die voorbij Elten via een spoorpont bij Welle de Rijn overstak en bij Kleve op de rest van het Duitse spoornet aansloot. Deze laatste lijn werd in 1865 geopend, omdat de NRS problemen ondervond bij het uitvoeren van een treindienst van Zevenaar via Emmerich naar Keulen. Het ging daarbij met name om de tarieven die de CME (eigenaar van o.a. de spoorlijn tussen de grens en Emmerich) hanteerde. De NRS sloot daarop een overeenkomst met de REG (eigenaar van o.a. Keulen-Kleve) waarbij werd besloten een spoorlijn aan te leggen vanaf de grens bij Zevenaar naar Kleve; uiteraard was het niet mogelijk om de lijn pas bij Elten af te takken aangezien de CME niet de concurrent wenste te helpen! Er werd dus tussen de Nederlandse grens en Elten een aparte spoorbaan direkt ten zuiden van de bestaande spoorlijn aangelegd.

In 1895 was de situatie al drastisch veranderd; de lijnen van de CME en REG waren allebei in handen gekomen van de KPStEV, de lijnen van de NRS waren door de staat genaast en in exploitatie aan de SS gegeven; van concurrentie was dus geen sprake meer. De parallel-lijn tussen Elten en de grens bij Zevenaar kon daarom nu opgebroken worden, maar de treindienst naar Kleve (nu via Elten) bleef wel bestaan; hoewel grotendeels op Duits grondgebied gelegen, werd deze door de SS uitgevoerd. De reizigersdienst werd bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog gestaakt (en later niet meer hervat), de goederendienst bleef nog bestaan tot 1 september 1926. Het gedeelte tussen Kleve en Spyck bleef ook hierna nog in gebruik, voor zowel passagiers- als goederentreinen.

Op 9 mei 1945 werd ten behoeve van de oprukkende geallieerde legers een spoorverbinding tussen Den Bosch en Emmerich geopend, waarvoor ook de spoorlijn tussen Kleve en Emmerich werd gebruikt. Ter hoogte van Spyck werd in slechts 33 dagen een houten spoorbrug van ruim 700 meter over de Rijn gebouwd, en aansluitend een spoorlijn richting Emmerich, waarbij ook nog gebruik werd gemaakt van het nog aanwezige baanlichaam richting Elten. In het voorjaar van 1946 werd de brug weer gesloopt en het spoor opgebroken.

Al vrij snel na het einde van de oorlog kwam het reguliere treinverkeer tussen Kleve en Spyck weer op gang, pas in 1960 kwam er een einde aan het reizigersvervoer op dit traject (met uitzondering van enkele ritten toen de weg tussen Griethausen en Spyck door hoog water onbegaanbaar was geworden). Op 5 maart 1977 reed de NVBS per Schienenbus een rit Nijmegen-Kleve-Spyck en weer terug. Direkte aanleiding was de toen dreigende sluiting van de lijn; uiteindelijk liep het nog niet zo'n vaart, maar in 1982 kwam er dan toch een einde aan het resterende goederenvervoer. Enkele jaren later werd het spoor opgebroken.





In 1913 werd een gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het vijftigjarige bestaan van de 'Maatschappij tot exploitatie van Staatsspoorwegen'. Hierin werd ook bovenstaande fraaie foto van de spoorpont bij Welle opgenomen.



Tussen Kleve en de Altrhein is op de spoordijk een fiets/wandelpad aangelegd, dat tot aan de rivierdijk doorloopt.

Vlak voor de rivierdijk (rechts) ligt er in Griethausen nog een klein tunneltje in de spoordijk.

Bij de rivier de Altrhein houdt het fiets/wandelpad op. Hier ligt nog altijd de oude spoorbrug uit 1863, bruin van de roest, maar nog steeds het bekijken waard. Het nog aanwezige onderhoudsbordes zal wel lange tijd niet meer gebruikt zijn, want bij de NVBS-excursie in 1977 werd al opgemerkt dat de brug er sterk verroest uitzag!

Het is mogelijk te voet de brug over te steken, maar de leuning ziet er op sommige plaatsen niet heel erg solide meer uit.

De toegang tot de brug is zeer vakkundig afgesloten!


Ten noorden van de brug over de Altrhein overspant een hele reeks kleinere bruggen de uiterwaarden; een indrukwekkend gezicht! In de "Op de Rails" van februari 1977 is op pagina 44 een foto te zien van een goederentrein op dit 'luchtspoor'.

Duidelijk is te zien dat bij het bouwen van de pijlers van deze bruggen er rekening is gehouden met eventuele spoorverdubbeling. Het is er nooit van gekomen.

Aan het einde van de brug begint een spoordijk waar weer een fietspad op is aangelegd. Na een paar honderd meter eindigt deze bij een kruispunt waar ook een huis staat dat een station geweest zou kunnen zijn. In de 'Op de Rails' van mei 1977 staat op pagina 150 een foto van deze plek, genomen tijdens de NVBS-excursie op 5 maart van dat jaar.

Op dit punt moet de lijn zich in ieder geval opgesplitst hebben, want voorbij het kruispunt steken nog enkele spoorstaven onder het asfalt uit, terwijl iets meer naar het oosten nog rails in het wegdek liggen die naar de fabriek aan de Rijnoever voeren.

Bij de noordoever van de Rijn ligt de aankomstplaats van de spoorpont tegenwoordig in een natuurgebied, waar onder andere allerlei vogelsoorten leven. Maar vanaf een afstandje is de inham ook nog wel te herkennen.

Aan de overkant van de rivier is het fabriekscomplex bij Spyck weer te zien. Een kleine vergelijking met de skyline van zo'n honderd jaar geleden laat mooi zien wat er in de tussentijd bijgebouwd en afgebroken is.

Verder naar het noorden is een stuk van de spoordijk tegenwoordig privé-terrein en dus helaas ook niet toegankelijk. Diverse bordjes helpen de passanten hier op vriendelijke wijze aan herinneren.

Ruim een kilometer verderop splitste de spoordijk zich in een boog richting Elten (de oorspronkelijke lijn), en eentje richting Emmerich (in 1945 aangelegd). Van beiden zijn de zwaar begroeide spoordijken nog makkelijk in het landschap terug te vinden. Op de foto is de spoordijk te zien die richting Elten liep; op de achtergrond is de Eltenerberg zichtbaar. Dit gedeelte behoorde tussen 1949 en 1963 zelfs tot Nederlands grondgebied.

Station Elten in betere dagen, gezien in de richting van Emmerich... In 1950 werd er door de NVBS nog een excursie naar gehouden, waarbij men werd verwelkomd door een kersverse stations-chef van de Nederlandsche Spoorwegen.

Vandaag de dag is er op deze plek alleen een hoop gras te vinden, met daaronder hier en daar wat steenslag en resten van de fundering. Aan de masten van de bovenleiding is te zien dat er ruimte is geweest voor meer dan twee sporen.

Ten noorden van Elten is, met enige moeite, de oude spoordijk nog terug te vinden, die direkt naast de nog bestaande spoorlijn naar Emmerich ligt (een mooi voorbeeld van hoe concurrentie niet altijd tot kostenbesparing en efficiency leidt!). De dijk is geheel begroeid met bomen en struiken, maar aan een dubbele rij bomen is nog steeds te zien waar de spoorlijn vroeger moet hebben gelopen. Dit is merkwaardig omdat de spoorlijn al in 1895 werd opgebroken; wellicht heeft hier na het opbreken nog lange tijd een zandpad gelegen.

Bij kilometer 71.6 (net ten zuiden van de overweg in de weg van Elten naar Babberich) kruist de spoorlijn een waterleiding. Vanaf de huidige spoorlijn is een bruggetje in de oude spoordijk te zien, die over deze waterleiding voert. Links op de foto is de ook niet erg robuust uitgevoerde leuning te zien behorend bij de brug in de spoorlijn naar Emmerich.

Een doorkijkje onder beide bruggen. De voorste brug ligt in de oude spoordijk, op de achtergrond is nog net de brug in de lijn naar Emmerich te zien. Omdat deze kennelijk niet meer in topconditie verkeert, is deze met enkele houten balken gestut.

Na nog een kilometer komt de spoorlijn bij de grens met Nederland aan, vanaf hier lagen beide spoorlijnen naast elkaar op dezelfde spoordijk. Aangezien de lijn naar Emmerich tegenwoordig dubbelsporig is liggen hier nog steeds rails, ze lopen nu alleen niet meer naar Spyck toe.

-Bart Peters, juni/augustus 1999



Meer informatie over deze lijn:

- Die Trajektlinie Zevenaar-Elten-Welle-Spyck-Griethausen-Kleve
- Op de Rails, mei 1950, pag. 54
- Op de Rails, augustus 1950, pag. 77
- Op de Rails, februari 1977, pag. 42
- Op de Rails, mei 1977, pag. 149
- Op de Rails, mei 1980, pag. 219
- Op de Rails, december 1995, pag. 437
- "Kruispunt" Beugen - De geschiedenis van de spoorlijnen Nijmegen-Venlo en Boxtel-Wezel
- Geschiedenis der Nederlandsche Spoorwegen (Jonckers Nieboer), pag.132 e.v.

Terug naar het hoofdmenu Stuur een emailtje naar Bart Peters