Overzicht van het baanvak

De spoorlijn Enschede-Gronau is iets meer dan 9 kilometer lang, en ligt voor 2/3 deel op Nederlands grondgebied. De lijn is buiten de emplacementen van Enschede en Gronau tegenwoordig geheel enkelsporig uitgevoerd, zonder verdere aansluitingen of kruisingsmogelijkheden. De maximaal toegestane snelheid was voor 1981 nog 100km/h, maar zal in de toekomst niet meer dan 80km/h bedragen.
De enige spoorbrug op het traject ligt op de grens tussen Nederland en Duitsland, waar de Glanerbeek wordt overgestoken. De lijn telde op 01-01-2000 diverse overwegen voor autoverkeer, en een tweetal uitsluitend bedoeld voor fietsers en voetgangers. In Enschede (km 1.1...3.2) en Gronau (km 7.5...8.2) ligt de spoorlijn in een ingraving, en wordt daar overspannen door drie resp. twee bruggen.

Door de kilometerwaarde aan te klikken, wordt de overeenkomstige positie op de kaart aangegeven; omgekeerd kan ook een punt op de kaart worden aangeklikt om een beschrijving van de betreffende brug/overweg/enz... te krijgen. Voor de duidelijkheid zijn de opgegeven waarden gerekend vanaf station Enschede en doorlopend tot in Gronau. In werkelijkheid worden de kilometers aan Nederlandse kant gerekend vanaf Zutphen, en aan Duitse kant vanaf Münster; deze waarden zijn tussen haakjes aangegeven.



Km -0.45 (53.06) - station Enschede (tot 1950)
Ten tijde van de aanleg van de lijn naar Gronau lag het station van Enschede een stuk westelijker dan tegenwoordig het geval is, namelijk ongeveer tegenover de plek waar nu de Hogeschool staat. In 1950 werd het huidige station bij de Hengelose straat geopend, waarna het oude station werd afgebroken.


Km 0.00 (53.51) - station Enschede (vanaf 1950)
Het huidige station doet sinds 1950 dienst. Merkwaardig genoeg waren er rond 1990 plannen om het station weer in westelijke richting te verplaatsen, maar hier is uiteindelijk niets van terecht gekomen. In het verleden stopten de treinen uit Gronau langs het perron aan de noordkant, maar hier is nu geen plaats meer door de lange Intercity-treinen die hier kop maken. Tegenover dit perron zal daarom naast het Stadskantoor een nieuw perron worden aangelegd dat, zolang er nog geen tunnel is aangelegd, alleen bereikbaar zal zijn via de overweg in de Hengelose straat.


Km 0.15 (53.67) - overweg Hengelose straat
Toen het oude station nog in gebruik was, heeft bij deze overweg een tijdlang een halte gelegen. Tegenwoordig kent de overweg twee sporen, waarvan het linker met een flauwe boog naar links afbuigt en plotseling eindigt. Beide sporen zijn via twee overloopwissels verbonden, en een paar jaar geleden werd dit spoor nog gebruikt om de locomotieven van getrokken treinen om te laten lopen. In de toekomst zullen de treinen uit Gronau langs deze route naar het nieuwe perron rijden, maar de verbindingswissels zullen dan echter zijn verdwenen. Omdat het spoor na het perron bovendien eindigt in een stootblok, betekent dat dat het spoor richting Gronau niet meer is verbonden met de overige sporen in Enschede, zodat flink bespaard kan worden op de beveiliging (iets dergelijks gebeurde bij het ZLSM-spoor in Schin op Geul). Enschede zal daarmee in feite een dubbel kopstation worden.


Km 0.29 (53.80) - emplacementsgrens, einde electrificatie
Tot 2001 liep de bovenleiding nog door tot zo'n 100m voorbij de overweg in de Wenninkgaarde, maar het einde zal in de toekomst kort voor de overweg komen te liggen. Treinen uit de richting Hengelo kunnen door het gewijzigde sporenplan toch niet meer verder dan de overweg in de Hengelosche straat komen, en bovendien is er hierdoor geen gevaar meer dat hoge voertuigen op de Wenninkgaarde per ongeluk de bovenleiding kapot trekken.


Km 0.37 (53.88) - overweg Wenninkgaarde
Er gaat tamelijk weinig verkeer over de Wenninkgaarde, of de investering in een overwegbeveiliging lonend is voor deze overweg moet nog blijken. Tussen deze en de volgende overweg lag in het verleden aan de zuidkant van het spoor een deel van het fabriekencomplex van Van Heek, slechts een enkel gebouw resteert hier nog van. Wel is hier nog steeds aan te herkennen waar de spooraansluiting vroeger het fabrieksterrein opliep.


Km 0.61 (54.12) - overweg Oldenzaalse straat
Net als bij de Hengelose straat was ook hier vroeger een halte, vandaag de dag is hier nog altijd een bewoonde wachterswoning aan te treffen. Voorbij de overweg waren vroeger aan beide kanten van het spoor fabrieken van Van Heek & Co, Nico ter Kuile en Blijdenstein & Co te vinden. Op een deel van de terreinen is nog steeds industrie gevestigd (waaronder de Polaroid-fabriek), een ander deel is gebruikt voor woningbouw. Ten zuidoosten van de overweg stond tot 1982 het gebouwtje van Post IV, van waaruit de overweg, enkele raccordementen en het inrijsein richting Enschede werden bediend. In dat jaar werd het uit 1867 daterende bouwsel gedemonteerd en samen met de overwegbomen bij de MBS opgeslagen. Eind jaren tachtig werd de post in Haaksbergen herbouwd, waarbij veel van het opgeslagen materiaal echter in slechte staat bleek te verkeren en vervangen moesten worden door nieuw te bouwen onderdelen.


Km 1.05 (54.56) - overweg voor fietsers en voetgangers
Deze overweg werd pas aangelegd toen er al geen treinverkeer meer op het baanvak was, en wordt nu veel gebruikt door fietsers en voetgangers uit de wijk Transburg die aan de andere kant van het spoor moeten zijn. In de toekomst zal men toch weer een omweg moeten nemen, want deze overweg zal moeten worden gesloten. Aangezien het spoor vanaf hier in een ingraving ligt, is de eerstvolgende gelijkvloerse overweg pas een paar kilometer verderop.


Km 1.32 (54.83) - Edo Bergsma brug (Laaressingel)
Via deze belangrijke brug steekt de ringweg van Enschede de ongeveer vijf meter diepe ingraving over. Langs de rand van de ingraving groeien vele hoge bomen en struiken, zodat de spoorlijn hier een fraai groen lint door de dichte bebouwing van Enschede trekt. Niettemin waren er plannen om de ingraving vanaf hier over een lengte van 1300 meter vol te storten met zand, met daarin een tunnel voor het treinverkeer; daar bovenop zou dan een groot stuk grond vrijkomen voor de bouw van nieuwe woningen. Uiteindelijk is het (gelukkig) erg stil geworden rond deze plannen.


Km 1.70 (55.21) - Oosterbrug (Oostveenweg)
Een oude, smalle brug die al stamt uit de beginjaren van de spoorlijn.


Km 2.64 (56.15) - Esmarker brug (Esmarker rondweg)
Deze brug is even oud en van hetzelfde ontwerp als de Oosterbrug, maar wordt geflankeerd door twee nieuwere houten bruggen voor het fietsverkeer. De ingraving wordt vanaf hier langzamerhand weer minder diep.


Km 3.43 (56.94) - overweg Euregioweg
De Euregioweg is een redelijk drukke autoweg die werd aangelegd toen de spoorlijn al geruime tijd was gesloten voor het treinverkeer, maar desondanks werd de gelijkvloerse kruising toch nog voorzien van vier schrikhekken. Aan de aanleg van deze overweg was de voorwaarde verbonden dat deze zou worden vervangen door een tunnel als de lijn ooit weer heropend zou worden, of dat er elders langs het Nederlandse deel van de lijn een andere overweg zou gaan verdwijnen. Er is daarom voor gekozen de overweg op korte termijn alleen te vernieuwen, maar uiterlijk 2005 te vervangen door een tunnel.


Km 3.87 (57.38) - overweg Slankweg / Twenteweg
Deze overweg zal volgens de huidige plannen worden opgeheven, het weinige verkeer dat er nu rijdt zal dan moeten uitwijken naar de Euregioweg of de toekomstige fietstunnel bij de toekomstige halte De Eschmarke.


Km 4.28 (57.79) - halte De Eschmarke (gepland)
Op dit moment zijn er alleen maar uitgestrekte weilanden te zien, maar in de toekomst moet hier ten zuiden van het spoor de nieuwe woonwijk De Eschmarke worden gebouwd. Als het zover is zal ook de gelijknamige halte worden geopend. Via een nog aan te leggen fietstunnel kan men vanaf De Eschmarke het nu al aanwezige Euregio-industrieterrein bereiken dat ten noorden van het spoor ligt.


Km 5.15 (58.66) - overweg Zwarteweg
De Zwarteweg wordt gesloten voor vrachtverkeer, en mogelijk zal de overweg hier zelfs geheel verdwijnen. In dat laatste geval zal er wel een tunnel worden aangelegd ten behoeve van het 'langzame verkeer'.


Km 5.73 (59.24) - overweg Kerkstraat
In 1949 werd een goederentramlijn aangelegd die vanaf de lijn Enschede-Gronau naar Losser liep, en daarbij voor een deel gebruik maakte van het restant van de tramlijn Oldenzaal-Losser-Gronau. Het verbindingswissel van deze lijn lag ruim 200 meter ten westen van de overweg in de Kerkstraat; in 1975 werd de lijn naar Losser opgebroken.


Km 5.85 (59.36) - halte Glanerbrug
Na meer dan een halve eeuw stoppen er straks weer reizigerstreinen in het plaatsje Glanerbrug. De halte ligt een eindje voorbij de overweg, op dezelfde plek waar voor WO2 de treinen ook nog stopten. In 1965 was aan de zuidkant van het spoor nog een wachtpost en een goederenloods met een kopspoor en een losweg te vinden. Anno 2000 is hier evenwel vrijwel niets meer van terug te vinden.


Km 6.17 (59.68/59.03) - Rijksgrens / brug over de Glanerbeek
Op de grens tussen Nederland en Duitsland steekt de spoorlijn de Glanerbeek over. Doordat de beek het spoor hier onder een schuine hoek kruist, moest de overspanning een stuk langer worden gemaakt dan de beek feitelijk breed is. De brug verkeert in een slechte staat, met name de gemetselde landhoofden zien er behoorlijk vervallen uit. De brug zal dan ook gesloopt worden en vervangen door een modern exemplaar. Dit werk zal, samen met de heraanleg van het spoor tussen grens en Gronau, worden uitgevoerd door een Duitse aannemer. Het resterende traject naar Enschede zal door een Nederlandse aannemer opnieuw worden aangelegd.


Km 6.47 (58.73) - overweg Viefhuesweg
'Overweg' is een groot woord voor deze oversteekplaats voor fietsers en voetgangers, al heeft er ooit nog een wachthuisje gestaan toen ook het zwaardere verkeer hier het spoor over kon. Zeker de laatste jaren was het echter feitelijk niet meer dan een smal, hobbelig pad dat met behulp van een lading cement over de rails was 'geboetseerd'. Het ligt dan ook voor de hand dat dit overpad niet zal worden gehandhaafd bij de heraanleg. Tussen de Glanerbeek en deze overweg loopt het spoor vlak langs de ommuring van de sterk in verval geraakte voormalige textielfabriek Eilermark. Ooit werkten hier veel arbeiders uit Enschede en omstreken, die dan bij de halte Glanerbrug in- en uitstapten. Vanaf de Viefhuesweg is duidelijk te zien dat de fabriek ooit een spooraansluiting heeft gehad.


Km 6.78 (58.42) - overweg Schwarzenbergstrasse
Een landelijk gelegen overweg halverwege de grens en Gronau.


Km 7.39 (57.81) - overweg Klosterstiege
Deze overweg ligt aan de rand van Gronau, en is de laatste gelijkvloerse kruising die de trein passeert voor hij bij station Gronau aankomt. Jarenlang liep er vanaf het emplacement ten zuiden van het hoofdspoor nog een tweede spoor, dat net voor Klosterstiege eindigde in een stootblok. In september 1998 werden de laatste restanten van dit spoor opgeruimd.


Km 7.76 (57.44) - voetgangersbrug Eichenhofstrasse
Met een hoge boog steekt deze smalle betonnen brug de spoorlijn over, met op het hoogste punt een mooi uitzicht over de spoorlijn.


Km 8.07 (57.13) - Köningsbrücke (Königstrasse)
De Köningsbrücke is net breed genoeg voor één rijbaan, en vormt daardoor een hinderlijk knelpunt voor het autoverkeer tussen het noord- en zuidwesten van Gronau. De brug zal daarom voor de reactivering van de lijn worden vervangen door een tweebaans verkeersbrug.


Km 8.64 (56.56) - emplacementsgrens Gronau
De lijn naar Enschede wordt tot dit punt af en toe nog gebruikt als opstelruimte voor b.v. spitsmaterieel.


Km 9.10 (56.10) - station Gronau
In Gronau zijn nog genoeg sporen en perrons om de treinen naar Enschede te kunnen verwerken. Vanaf hier rijden tegenwoordig nog treinen naar Münster en Dortmund, de lijn naar Bad Bentheim is in de jaren zeventig opgebroken.